دایره ی المعارف جنبش های دینی نوظهور، ویراست پیتر بی کلارک، دیدگاهی به راستی جذاب و معتبر از جنبش های دینی نوظهور در پس زمینه ای جهانی ارائه می کند. این دایره ی المعارف حاوی 428 مقاله از دانشگاهیان برجسته است که نمونه هایی قابل توجه از جنبش های دینی نوظهور در هریک از قاره ها را بررسی می کنند. کلارک به عنوان ویراستار درآمدی عالی با عنوان «ادیان جدید به عنوان پدیده ای جهانی»، «راه نمای منابع مطالعات جُدِن»، و مقاله ای مفید با عنوان «گونه شناسی ادیان جدید» در این دایره ی المعارف گنجانده است. این دایره ی المعارف مرجعی برجسته، تحقیقی، روزآمد، مهم، و ارزش مند برای کتاب خانه های دانشگاهی به شمار می رود. با این حال، این دایره ی المعارف از اشکالات و معایبی رنج می برد: از جمله، وجود تناقضات آشکار در نمایه ها، بروز اغلاط تاریخی، چاپی و غیره در متن آن، و یکی دانستن جُدِن ها با فرقه ها، گروهک ها، و گروه های ضد فرهنگ.

زمینه و هدف: در چند دهه اخیر ظهور جنبش های اجتماعی، گستره متنوعی از اشکال رفتار جمعی را مطرح ساخته که از نظر اهداف، ماهیت و روش مبارزه، با جنبش های کلاسیک (سنتی) تفاوت اساسی دارد. این رویکرد جدید، معطوف به قدرتی است که به تعبیر استیون لوکس «بعد سوم قدرت» نام گرفته است. قدرتی که ماهیت آن متفاوت شده و چهره تازه ای یافته که مبتنی بر ذهنیت پردازی و اقناع سازی است. در ایران، تغییرات گسترده فرهنگی و اجتماعی، به ویژه در کلان شهرها و نیز توسعه ارتباطات، زمینه های مناسبی را برای شکل گیری این گونه جنبش ها فراهم ساخته اند. هدف این تحقیق شناسایی ابعاد این جنبش ها و بررسی میزان گرایش آنان به قدرت نرم می باشد و در این راستا سوال اساسی تحقیق این است که در ایران کنونی تا چه میزان رویکرد جنبش های اجتماعی معطوف به بعد سوم قدرت (قدرت نرم) گردیده است؟روش: روش تحقیق توصیفی-پیمایشی است. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه، در قالب طیف لیکرت می باشد. جامعه آماری شامل فرماندهان و مدیرانی است که به لحاظ اقتضای شغلی، با جنبش های اجتماعی ارتباط نزدیک داشته اند. که به تعداد 72 نفر و از طریق روش تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند.یافته ها: یافته های تحقیق نشان داد که در ایران چند دهه اخیر، جنبش های اجتماعی به بعد سوم قدرت (قدرت نرم) گرایش یافته اند. آنها از نظر ویژگی و ماهیت، معطوف به فرهنگی شدن، ارزشی و هنجاری شدن، اقناع سازانه و خشونت گریزی گردیده و عمدتا از ابزارهای خاصی چون رسانه، هنر، نمادگرایی و ... برای نشان دادن اعتراض و مبارزه استفاده کرده اند. نتیجه اینکه، مدیریت و کنترل آنها باید با در نظر گرفتن این واقعیت ها صورت پذیرد.

متن کامل این مقاله به زبان انگلیسی می باشد. لطفا برای مشاهده متن کامل مقاله به بخش انگلیسی مراجعه فرمایید.لطفا برای مشاهده متن کامل این مقاله اینجا را کلیک کنید.

1 اصطلاح جنبش­های اجتماعی­نوین برای توصیف جنبش­هایی به کار برده می­شود که در اواخر دهۀ 1960 به واسطۀ اقدام جمعی در عرصۀ اجتماعی فعال بودند. از مهمترین جنبش­های نوین اجتماعی می­توان به جنبش­زنان، جنبش­صلح و جنبش­زیست­محیطی اشاره نمود. رشد سریع و شتابان جوامع صنعتی بدون در نظر گرفتن تخریب محیط زیست، مسائل و معضلات فراوانی را به وجود آورده است. از مهمترین مشکلات موجود می­توان به فرسایش خاک، و انواع آلودگی­ها اشاره نمود. مجموعۀ این عوامل، زمینه را برای شکل­گیری جنبش­های زیست محیطی فراهم نموده اند. نوشتار حاضر تلاش می­کند تا به این پرسش پاسخ دهد که جنبش­های زیست محیطی­نوپدید چگونه در قالب جنبش­های اجتماعی­نوین قابل تحلیل هستند؟ و چه افزوده­هایی بر جنبش­های اجتماعی­نوین داشه­اند؟ بنابراین، با روش کیفی تفسیری، شیوۀ مطالعات موردی چیستی و چرایی جنبش­های زیست­محیطی­نوپدید را مورد بررسی قرار می­دهد. یافته­های تحقیق نشان می­دهند که بحران­های زیست محیطی زمینه را برای شکل گیری، فعالیت وتاثیرگذاری جنبش­های زیست­محیطی­نوپدید فراهم نموده اند. از اینرو جنبش­های زیست محیطی­نوپدید به منظور رویارویی با بحران­های موجود، در ابتدا به افزایش آگاهی های عمومی پرداخته و سپس سازمان­ها و گروه­های طرفدار محیط­زیست را ایجاد نمودند و در نهایت با ورود به عرصه سیاست، با استفاده از ابزارها و شیوه های جدید به بیان خواسته­ها و اعتراض­های خود به شیوه­های مسالمت­آمیز پرداخته اند تا از این طریق، ضمن وادار کردن حکومت­ها به پاسخگویی و در نهایت ورود مستقیم به عرصۀ سیاست به عنوان گروه­های ذی­نفوذ و احزاب­سیاسی بتوانند در حوزۀ سیاست عمومی تأثیرگذار باشند. در نتیجه حجم وگستره قدرت اجتماعی و تاثیرگذاری سیاسی جنبش­های زیست­محیطی نوپدید باعث باز پروری و غنی­سازی جنبش­های نوین اجتماعی شده است. به گونه­ای که امروزه می­توان آنها را بعنوان نیروهای اجتماعی قدرتمند و بازیگرانی تاثیرگذار، در عرصه جامعه شناسی­سیاسی مورد شناسایی و تحلیل قرار داد.

در دهه ­­ ­­های اخیر شاهد ظهور جنبش ­های اجتماعی مختلف در لیبرال دموکراسی­های غربی بوده­ایم. این جنبش­ها ریشه در بحران نمایندگی دارند؛ بحرانی که به شکاف میان خواسته­های شهروندان و نهادهای تصمیم­گیری در دموکراسی­های نمایندگی اشاره دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی این بحران و تحلیل مقایسه­ای مشخصه­­های دو نوع جنبشِ غالب است که در واکنش به بحران یادشده ظاهر شدند. پرسش اصلی مقاله این است که جنبش­های اجتماعی متأخر در لیبرال دموکراسی­های غربی، چه شباهت­ها و تفاوت­­هایی با هم دارند. در پاسخ، فرضیه مقاله این است که در شرایطی که نقطه اشتراک جنبش­های اجتماعی جدید و پوپولیستی در غرب را می­توان در واکنش آنها به بحران نمایندگی در نظام نهادیِ دموکراسی­­های لیبرال غربی دید، این دو نوع جنبش از منظر ایدئولوژی، سازمان، رهبری و نوع تلقی از جامعه سیاسیِ ایده­آل با هم تفاوت می یابند. برای توجیه این فرضیه، یک چارچوب مفهومی ترکیبی­ به کار گرفته می­شود که ارکان آن عبارتند از: «سیاست هویت» و «دوگانۀ کثرت گرایی و وحدت­گرایی». طبق این چارچوب، رکن مشترک جنبش­های اجتماعی متأخر را می­توان «دغدغه­ هویتیِ» شناسایی از سوی ساختار نخبه گرایانه لیبرال دموکراسی دانست. در عین حال چون برداشت این جنبش­­ها از «جامعه ایده­آل» با هم تفاوت دارد، به لحاظ مشخصه ­­های جنبشی و نتایجشان برای نظام دموکراتیک با هم تفاوت می­یابند. روش تحقیق مقاله به صورت توصیفی-تحلیلی است و داده­ها بر اساس مطالعه منابع کتابخانه­ای و پایگاه های اینترنتی گردآوری می­شود

دموکراسی سیاسی در قرون جدید عمدتا در جهت حق انتخاب کردن و انتخاب شدن گسترش یافته است، ولی دموکراسی با بروز جنبش های جدید در راستای موضوعات مختلف نیز توسعه می یابد. با این وجود به نظر می رسد بسط دموکراسی به گونه ای است که با معادلات سیاسی موجود در جوامع پیشرفته صنعتی در تعارض نیست و مدل اجتماعی - اقتصادی موجود را نفی نمی کند. از این رو در مقاله حاضر، استدلال می شود که جنبش های جدید، جریانی محافظه کارند؛ چرا که فاقد مدل اجتماعی - اقتصادی بدیل هستند و از لحاظ عملکرد نیز دموکراسی سیاسی را تقویت می کنند و به آن تداوم می بخشند. لذا در تحلیل نهایی، جنبش های جدید اجتماعی از نظر ماهیت اجتماعی به نیروهای محافظه کار منسوب هستند.

یکی از مسایل چالش برانگیز درباره جنبش های اسلامی نوین، نقش هویت در شکل گیری این جنبش ها است. با توجه به تاکیدات نظریه پردازانی همچون مانوئل کاستلز، یورگن هابرماس و آلن تورن مبنی بر اهمیت محوری هویت در عصر جهانی شدن و عصر اطلاعات، هویت در شکل گیری، اهداف و الگوهای رفتاری جنبش های اجتماعی نوین از جمله نوبنیادگرایان اسلامی نقش اساسی داشته است. به گفته متفکران و تحلیل گران جنبش های اسلامی همچون کاستلز، دکمیجیان، اسپوزیتو و اولیور روا یکی از دلایل اصلی شکل گیری جنبش های نوین اسلامی اعم از جنبش های اعتدال گرا و جنبش های از قبیل طالبان و القاعده، واکنش ملل مسلمان به سیاست های غربی سازی جهان اسلام، استراتژی اسلام هراسی جهان غرب، تحقیر هویت اسلامی از سوی رسانه های غربی، بازگشت به هویت دینی و. . . . است. در واقع درباره خاستگاه جنبش های نوین اسلامی و تغییر رفتار جنبش های کلاسیک اسلامی باید به عوامل مختلفی همچون جهانی شدن، غربی سازی، سیاست های غرب نسبت به اسلام همچون پروژه اسلام هراسی، رفتار تحقیر آمیز غرب با مسلمانان، تضاد فرهنگی و هویت غرب با مسلمانان (برخورد تمدن ها)، حملات خشونت آمیز غرب از جمله آمریکا نسبت به کشورهای اسلامی، حمایت غرب از رژیم صهیونیستی، چالش های هویتی در کشورهای اسلامی و. . . توجه کرد.

فناوری های نوین ارتباطی در دهه 1990، به افزایش قدرت جنبش های اجتماعی جدید، در شکل دهی و هدایت افکار عمومی جهانی، اعتراض ها و ایجاد چالش های جدی برای حکومت ها انجامیده اند. چنان که می توان گفت جنبش های اجتماعی جدید با بهره گیری از فناوری های جدید رسانه ای، نقش بسیار مهمی در تحولات جامعه مدنی جهانی ایفا می کنند.در این مقاله، نخست، به کارکردهای مهم اینترنت در جنبش های اجتماعی، از حیث نظری پرداخته می شود و سپس، به منظور تایید بحث های نظری، جنبش های اجتماعی زاپاتیستا، جنبش های اعتراضی علیه سازمان تجارت جهانی و گروه 8 و نیز جنبش های صلح طلبانه، به اجمال بررسی می شوند. نتایج این مطالعه نشان می دهد، از نیمه دوم دهه 1990 به بعد، اینترنت با قابلیت هایی همچون پست الکترونیک، وب سایت ها، اطلاع رسانی گسترده، شبکه سازی و هویت سازی، بر موفقیت این جنبش ها در تشویق و بسیج اعتراض ها در سطح جهانی، تاثیر قابل توجهی داشته است.

طرح مساله: هدف این مقاله ارزیابی تغییر چشم اندازهای رفاه اجتماعی با ظهور جنبش های اجتماعی جدید می باشد. سوال اصلی پژوهش این است که آیا پیدایش جنبش های جدید به معنای فراموشی مبارزه برای رفاه و سیاست اجتماعی می باشد؟روش: پژوهش حاضر برای ارزیابی رابطه جنبش های اجتماعی جدید و مقولات رفاه و سیاست اجتماعی، روش های مطالعه اسنادی و استدلال تحلیلی را به کار می برد. این مقاله با طرح دیدگاه های تبیینی در رابطه با ظهور جنبش های جدید و رابطه آن با زوال ساختاری دولت رفاه می کوشد با روش تحلیلی، انواع ارتباطات مفهومی و کنشی بین دو مقوله جنبش های جدید و سیاست های رفاه اجتماعی را طبقه بندی و ارایه کند.یافته ها و نتایج: این نوشتار بر اساس دستاوردهای مفهومی و تحلیلی خود امکان سازگاری، هم افزایی و تعامل بین دیدگاه های نظریه پردازان جنبش های اجتماعی جدید و پژوهشگران رفاه و سیاست اجتماعی را مطرح می کند: این جنبش ها با ایجاد سه دسته از چرخش های فرهنگی، سیاسی و مفهومی بر ابعاد مغفول رفاه بشری دست نهاده اند، روش های نوینی را برای تاثیرگذاری بر تدوین و اصلاح سیاست ها و برنامه های رفاهی پیش گرفته اند و بر درک مقولات رفاهی و گشودن چشم اندازهای تازه برای پژوهش های رفاه و سیاست اجتماعی موثر بوده اند.

خیزش های مردمی در جریان بیداری اسلامی یا بهار عربی، زمینه ساز طرح مطالباتی از سوی اقشار مختلف مردم در کشور تونس شد. مطالباتی که از طریق جنبش های اجتماعی جدید مطرح شد و به عرصه ای برای وقوع رفتارهای نظم گریزانه تعین یافت که نظام را با مشکله «تله بنیانگذار»مواجه ساخت. از این منظر، پژوهش حاضر درصدد است تا به روش کیفی و با رویکرد توصیفی - تحلیلی، به این پرسش پاسخ دهد که با در نظر گرفتن بحران تله بنیانگذار، وقوع تحولات انقلابی در مصر تا چه اندازه با نظریه جنبش های اجتماعی جدید مطابقت می کند؟ بر اساس نتایج تحقیق اولا بحران تله بنیانگذار در کشور مورد مطالعه، از دلایل شکل­گیری جنبش های اجتماعی جدید محسوب می شود؛ ثانیا بهره گیری از جنبش های اجتماعی جدید از دلایل اصلی تحولات صورت گرفته در این کشورهاست که وجود مطالبات و تقاضاهای موجود در میان مردم را پوشش داد و به عرصه ای جهت وقوع انقلاب متعین شد؛ ثالثا، نظریه جنبش های اجتماعی جدید در تطبیق با تحولات انقلابی و واقعیت های موجود در جهان عرب، با فقر تئوریک مواجه شده که توجه به موضوع اقتصاد سیاسی در بازشناسی و توسعه نظریه، موثر و کارامد خواهد بود.